ISTORIJAT BOLNICE
Kako se plućna tuberkuloza nakon I svetskog rata širila, a prirodni uslovi okoline Sokobanje za primenu higijensko-dijetetskog režima su bili veoma pogodni, od 1930.godine počelo se razmišljati o izgradnji modernog sanatorijuma na planini Ozren, iznad Sokobanje za lečenje tuberkuloze pluća.
Komisija žandarmerijskog potpornog fonda je posmatrala teren; po navodima savremenika „od Ristovca do Beograda“ i nigde nije mogla naći pogodnije i lepše mesto od Ozrena, te je zato odlučila da se zgrada njihove bolnice podigne na Ozrenu.
Nešto kasnije, 1934.godine u Sokobanji je boravio Stojan Trnokopović, žandarmerisjki general, rodom iz Pirota, koji je još jednom pregledao teren na Ozrenu i složio se sa mišljenjem žandarmerijske komisije, da od planine Ozren, nema lepšeg i boljeg mesta za izgradnju bolnice; te je komisija donela konačnu odluku o izgradnji bolnice u kojoj će se lečiti članovi fonda od plućne tuberkuloze. Faktori koji su doprineli donošenju odluke o izgradnji bolnice su i prirodni faktori: vode Ozrena koje us mogle da se koriste za snabdevanje bolnice i z aizgradnju manje hidrocentrale i za sistem vodovoda; pogodnost saobraćajnih veza sa rudnikom Čitluk iz kojeg bi se sanatorijum snabdevao ugljem kao i bogatstvo Ozrenskih krajeva stočarsko-poljoprivrednim proizvodima kojim abi se snabdevala bolnica.
Na mestu gde je današnja bolnica, bile su livade na kojima se narod okolnih krajeva okupljao za vreme letnjeg svetog Arhanđela 26.juna i tu održavali narodni sabor, svetkovine, pazar.
Komanda Žandarmerije Kraljevine Jugoslavije je dobila dozvolu od ministarstva građevina na predlog i zalaganje generala dr Žarka Ruvidića koji je bio načelnik saniteta jugoslovenske vojske, prvi sekretar, kasnije predsednik lige za borbu protiv tuberkuloze u Jugoslaviji. Dr Ruvidić je zajedno sa novopostavljenim generalom Milutinom Stefanovićem su započeliplanove, pokrenulči istraživačke radove zemljišta, voda i okoline, već 1934.godine. Do kraja 1935.godine svi neophodni elaborati su bili izrađeni. Glavni arhitekta koji je projektovao bolnicu na Ozrenu bio je poznati beogradski stručnjak Gojko N.Tadić, prvi projekat je završio aprila 1933.god, i predračunska suma izgradnje kapitalnog objekta iznosila je 8.600.000 dinara.
Glavni investitor radova bio je Žandarmerijski potporni fond sa sedištem u Beogradu. Na licitaciji koju je raspisalo ministarstvo građevina, pravo na izvođenje radova dobilo je Ministarstvo vojske i mornarice, ono ga je ustupilo građevinskim preduzimačima Slavkoviću i Savićeviću iz Beograda, mora se reći da su oni i njihovi radnici objekat savesno gradili, ugrađujući prvoklasni materijal.
Posle tri godine rada sa prekidima u zimskim periodima, najzad je krajem 1939.godine, završen imponzatni bolnički objekat sa ostalim pratećim i stambenim zgradama kojih je bilo dve i u planu je bila izgradnja hidrocentrale na Vrelu koja bi snabdevala bolnicu i Sokobanju električnom energijom. Po završetku izgradnje Žandarmerijski fond je bio iscrpljen, a zgrada bolnice je bila prazna, beu inventara, instrumenata, aparata, tehničkog osoblja, a II svetski rat je bio na pragu, tako da sanatorijum nisu nikada koristili oni kojima je bio namenjen, odnosno, žandarmi i članovi njihovih porodica. Iz ovih razloga komanda žandarmerije i uprava žandarmerijskog potpornog fonda prodali su sanatorijum Ministarstvu zdravlja 1940.godine sa obavezom da se ulože potrebna sredstva u opremanju bolnice, a na intervenciju predsednika jugoslovenske vlade. Iste 1940.godine sanatorijum se pretvara u Državno lečilište za lečenje plućnih oblika tuberkuloze i počinje sa radom 20.decembra 1941.godine kada je doneto rešenje o početku rada bolnice. Lečilište je na početku rada imalo četiri lekara, od kojih jedan specijalista, lekar je u proseku imao 54 bolesnika, što govori da su lekari bili veoma opterećeni radom. Uzimajući u obzir i ostalo režijsko osoblje, na svakog zaposlenog dolazilo je 4,3 bolesnika. Za prvog upravnika Sanatorijuma postavlčjen je prim.dr Vladimir Letica. Zvanični naziv ustanove bio je : „ Državno lečilište za plućne bolesti na Ozrenu“. Lečilište je imalo zadatak da lečiobolele od tuberkuloze pluća i da služi stručnom usavršavanju lekara i pomoćnogf sanitetskog osoblja. Lečenje tuberkuloze se sprovodilo konzervativnim i hirurškim metodama.
Tokom II svetskog rata bolnica je radila polovičnim kapacitetima, lečila je obolele od plućne tuberkuloze, kao i ranjenike sa fronta. Među ratnim lekarima koji su radili u bolnici bili su: Vladimir Letica,Branislav korać, Đorđe Bastajić, Sofija Pljačkić, Đorđe Putnik,Dimitrije Stojanović, Vojislav Milojković, Milić Grujić, Nikola Đuknić.
U godinama posle rata na Ozrenu se smenilo više ekipa lekara, lekari su odlazili u druge veće centre, stalno su dolazi novi lekari koji bi preuzimali posao i nastavljali dalhje sa lečenjem i unapređenjem funkcionisanja bolnice. Treba napomenuti da je na Ozrenu uvek bilo vrsnih lekara. Smenjvali su se upravnici bolnice koji su mnogo doprineli odličnom funkcionisanju bolnice među koji su bili tokom 50-ih i 60-ih godina 20.veka: dr V.Jeremić, dr M.Minić, dr J.Cvetković, dr M.Đurišić.
Bolnica Ozren i čitav krug su bili škola kadrova i neka vrsta stalnog gradilišta. Stalno se nešto novo gradilo, staro adaptiralo i renoviralo, ulepšavao krug i slično.Tokom 70 godina rada, dosta je radnika prodefilovalo kroz bolnicu. Svaka generacija i nakon odlaska, ostavljala je deo sebe, deo svog životnog puta, a najčešće i svoje najbolje godine ugrađene u lečilište na Ozrenu.
U kasnijim godinama prevaziđene su sve teškoće i bolnica radi kao savremena, dobro opremljena.
OČNA BOLNICA
Na mestu gde se danas nalzi očno odeljenje bolnice ozren, nalazile se od 1921. godine barake za smeštaj dece školskog uzrasta siromašnih roditelja, slata na letovanje i oporavak. Ovo dečje oporavilište je radilo od 1.jula do 1.oktobra svake godine i u njemu su se smeštala i deca koja su bila lečena od tuberkuloze pluća, pa je ovo oporavilište nazivano i dečjim sanatorijumom. Tokom II svetskog rata dečji sanatorijum je bio van funkcije. 7.jula 1956.godine se na mestu dečjeg odeljenja otvara specijalna bolnica za lečenje tuberkuloze očiju na Ozrenu. U narednim godinama očno odeljenje se razvijalo kako kroz zdravstvenu tako i kroz obrazovnu delatnost.
